Wojciech Łukaszewski


Wojciech Łukaszewski (*10.III.1936, Częstochowa - ?13.IV.1978, tamże), kompozytor, pedagog, krytyk muzyczny, organizator życia muzycznego. Naukę muzyki rozpoczął w wieku 15 lat. Ukończył Państwowe Szkoły Muzyczne I i II stopnia w Częstochowie w klasie fortepianu Wacławy Sakowicz. W latach 1960 - 1965 studiował kompozycję w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie pod kierunkiem Tadeusza Szeligowskiego, a po jego śmierci - Tadeusza Paciorkiewicza. W latach 1966/67 pogłębiał wiedzę kompozytorską w Paryżu pod kierunkiem Nadii Boulanger. Po powrocie pracował przez rok na Wydziale Wychowania Muzycznego PWSM w Warszawie, a następnie powrócił w 1968 roku do Częstochowy, gdzie pozostał do końca życia. W 1971 roku został dyrektorem Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia w Częstochowie. W 1977 roku otrzymał Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki II stopnia za twórczość kompozytorską.

Dorobek kompozytorski Wojciecha Łukaszewskiego można podzielić na następujące grupy utworów: solowe (na fortepian, akordeon), kameralne (na zespoły smyczkowe i dęte), chóralne a cappella (na chór męski, mieszany, chłopięcy), orkiestrowe (na orkiestrę smyczkową, małą symfoniczną i wielką symfoniczną), wokalno - instrumentalne (kameralne - na flet i mezzosopran; na mezzosopran, głos recytujący i zespół kameralny, pieśni na głos i fortepian; orkiestrowe - na sopran i orkiestrę; baryton, głos recytujący, chór mieszany i orkiestrę) i muzykę teatralną. Styl jego utworów ulegał na przestrzeni lat wielu wpływom i przemianom. Poszukiwania indywidualnego języka wypowiedzi kształtowały się od inspiracji muzyką neoromantyczną i ekspresjonistyczną poprzez nurt neoklasyczny w kierunku nowszych rozwiązań fakturalnych i formalnych. Kompozycje te charakteryzują się klimatem intymności, ciszy, refleksji, subtelności, oczekiwania i zadumy, graniczącym z ekspresją i niepokojem. Niektóre utwory utrzymane są w pogodnym nastroju, niekiedy o zabarwieniu dowcipnym, przekornym i groteskowym. Inne kompozycje odznaczają się powagą i majestatycznością. Mimo ewolucji stylu w całej twórczości dominuje liryzm i śpiewność. Twórczość tę cechuje zróżnicowanie wykorzystywanych środków wypowiedzi - tradycyjnych i współczesnych. Utwory jego charakteryzują się krótkim czasem trwania, logiką i konsekwencją w kształtowaniu formy, planu dynamiczno-emocjonalnego i umiejętnym wykorzystywaniem przestrzeni czasowej. W twórczości tej przeplatają się: polifonia i homofonia, tonalność i atonalność, neoklasycyzm, sonoryzm, aleatoryzm, notacja tradycyjna i nowoczesna, polirytmia, polimetria, klasyczne i współczesne gatunki i formy, gęste tkaniny dźwiękowe, charakteryzujące się współbrzmieniami dysonansowymi i klasterowymi oraz melodyką o rozległym ambitusie i licznych skokach, a także przejrzysta faktura, w której dominuje śpiewna melodyka, liryzm i prostota wypowiedzi.

Utwory Łukaszewskiego były wielokrotnie nagradzane na ogólnopolskich konkursach kompozytorskich: 1965 - I nagroda na Konkursie Kompozytorskim na utwór o tematyce Ziemi Koszalińskiej za ?Nazywam Ciebie Morze? na chór mieszany a cappella; 1968 - wyróżnienie na XI Konkursie Młodych Kompozytorów za ?Musica per archi?; 1969 - II nagroda na Konkursie Kompozytorskim zorganizowanym przez Wielkopolskie Towarzystwo Kulturalne w Poznaniu za ?Mazowsze? na chór męski a cappella; 1970 - wyróżnienie honorowe na Ogólnopolskim Konkursie Kompozytorskim za ?Pieśń o żołnierzach z Westerplatte? na chór mieszany a cappella; 1970 - wyróżnienie na Konkursie Kompozytorskim we Wrocławiu za ?Freski Wrocławskie? na baryton, głos recytujący, chór mieszany i orkiestrę; 1973 - I wyróżnienie na Ogólnopolskim Konkursie Kompozytorskim na utwór fortepianowy z towarzyszeniem orkiestry o charakterze dydaktycznym za ?Concertino?.

Dorobek kompozytorski Wojciecha Łukaszewskiego prezentowany był wielokrotnie podczas prestiżowych festiwali krajowych i zagranicznych: Wrocławski Festiwal Polskiej Muzyki Współczesnej (1966, 1969, 1972, 1978), Poznańska Wiosna Muzyczna (1974), Warszawska Jesień (1975 - impreza towarzysząca), Jeunesses Musicales (1976), VII Leningradzka Wiosna Muzyczna (1971), Festiwal Współczesnej Twórczości Muzycznej dla Dzieci i Młodzieży w Łodzi (1977, 1979), Festival Estival de Paris (1978), Sacrosong w Częstochowie (1978), Międzynarodowy Festiwal Muzyki Sakralnej ?Gaude Mater? w Częstochowie (1991, 1993), VII i VIII Laboratorium Muzyki Współczesnej w Białymstoku (1994, 1995).

Wojciech Łukaszewski całe swoje życie poświęcił rodzinnemu miastu. Jako pedagog pracował od 1967 roku w Państwowej Szkole Muzycznej I i II stopnia, gdzie wykładał przedmioty teoretyczne (m.in.: historia muzyki, formy muzyczne, literatura muzyczna, instrumentoznawstwo, czytanie partytur, instrumentacja).

Jako dyrektor dążył przez cały okres swojej pracy do uczynienia z częstochowskich Szkół Muzycznych jednej z najlepszych placówek tego typu w Polsce. Walczył o poprawę katastrofalnych warunków lokalowych szkoły. Zwiększał liczebność uczniów; organizował liczne koncerty na terenie miasta, dające możliwość występu uczniom szkoły, a także koncerty pedagogów i absolwentów szkoły. Dążył do podnoszenia poziomu szkoły poprzez udział uczniów w Ogólnopolskich Przesłuchaniach i Konkursach. Do sukcesów, które miały miejsce w tym okresie, należą m.in.: I miejsce na Konkursie Solfeżowym w Katowicach dla Tadeusza Biernackiego w 1972 roku; Główny Puchar dla Szkolnej Orkiestry Dętej na IV Ogólnopolskim Festiwalu Orkiestr Dętych w 1973 r.; I miejsce na III Ogólnopolskim Konkursie Akordeonowym dla Krzysztofa Topolskiego w 1975 r. W okresie pracy Łukszewskiego szkołę ukończyli znani w kraju i za granicą muzycy, m.in.: Tomasz Bugaj, Zdzisław Siadlak (dyrygenci), Sławomir Czarnecki (kompozytor), Katarzyna Suska, Józef Stępień (wokaliści), Aldona Czechak (teoretyk), Teresa Czekaj (pianistka), Jan Pospieszalski (muzyk rozrywkowy). Łukaszewski otworzył nowe klasy instrumentalne: 1972/73 - fagotu, altówki, gitary klasycznej, 1975/76 - perkusji. Dbał o zakup instrumentów, wzbogacanie zbiorów biblioteki i fonoteki. W planach perspektywicznego rozwoju szkoły, obok budowy nowego gmachu i remontu generalnego dotychczasowej siedziby, projektował otwarcie Liceum Muzycznego i uruchomienie w Częstochowie Filii Akademii Muzycznej w Katowicach.

Jako pedagog pracował również - w latach 1976/77 - na Politechnice Częstochowskiej, gdzie prowadził zajęcia fakultatywne z dziedziny muzyki, a także zajęcia fakultatywne z przedmiotu ?Wybrane zagadnienia Kultury Współczesnej?.

Dopełnieniem pracy twórczej i pedagogicznej była wszechstronna działalność ogólnomuzyczna. Łukaszewski współpracował z Filharmonią Częstochowską jako prelegent podczas filharmonicznych koncertów (1968 - 1971) oraz jako autor komentarzy do programów tychże koncertów (1968 - 1978). Działał jako prelegent podczas licznych koncertów i imprez muzycznych na terenie całego województwa częstochowskiego. Ponadto współpracował z działającym na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych Klubem Miłośników Muzyki, był jednym ze współorganizatorów tzw. ?Wieczorów Umuzykalniających?. Działał jako juror podczas konkursów i przeglądów muzycznych zespołów amatorskich na terenie miasta i województwa. Był współorganizatorem imprez muzycznych ?Prezentujemy młode talenty?, odbywających się w Klubie MPiK; cyklu koncertów ?Wieczory muzyczne przy świecach?, członkiem rady programowej Ogólnopolskiego Festiwalu Skrzypcowego im. G. Bacewicz. Był jednym z założycieli i wiceprezesem powstałego w 1976 r. Częstochowskiego Towarzystwa Muzycznego. W latach 1968 - 76 współpracował z redakcjami ?Życia Częstochowy?, ?Gazety Częstochowskiej? i ?Ruchu Muzycznego? jako recenzent i felietonista. W ?Życiu Częstochowy? Łukaszewski recenzował systematycznie koncerty odbywające się w Filharmonii Częstochowskiej. Od 1963 r. był członkiem ZKP, a od 1971 r. członkiem Stowarzyszenia ZAiKS.

Za swoją działalność Łukaszewski otrzymał liczne nagrody i odznaczenia państwowe: 1974 - Dyplom uznania za ofiarną pracę oraz osiągnięcia w rozwoju PSM I i II stopnia w Częstochowie, przyznany przez Urząd Miejski w Częstochowie; Nagroda Kuratora Okręgu Szkolnego Katowickiego za wybitne osiągnięcia w pracy dydaktycznej i wychowawczej; 1975 - Srebrna Odznaka za zasługi dla rozwoju Społecznych Ognisk Artystycznych regionu częstochowskiego i województwa katowickiego; 1977 - odznaka Zasłużony Działacz Kultury; Srebrny Krzyż Zasługi.




KALENDARIUM ŻYCIA I TWÓRCZOŚCI
1936
 
10 marca w Częstochowie w rodzinie Antoniego i Heleny Łukaszewskich urodził się Wojciech Łukaszewski.
 
1939
 
Z powodu wybuchu II wojny światowej rodzina Łukaszewskich przenosi się do Warszawy, gdzie Antoni Łukaszewski jako były uczestnik III Powstania Śląskiego zmuszony jest ukrywać się przed prześladowaniami okupanta.
 
1944
 
Po upadku Powstania Warszawskiego Łukaszewscy wyjeżdżają do Mogielnicy, małej podwarszawskiej miejscowości, gdzie Wojciech Łukaszewski rozpoczyna naukę w miejscowej szkole powszechnej.
 
1946
 
Rodzina Łukaszewskich powraca do Częstochowy. Wojciech Łukaszewski podejmuje naukę w Szkole Ogólnokształcącej Stopnia Podstawowego nr 26.
 
1950
 
Otrzymuje świadectwo ukończenia Szkoły Podstawowej. Następnie, zgodnie z życzeniem ojca podejmuje naukę w Zespole Szkół Zawodowych, a po kilku miesiącach w Technikum Górnictwa Rud.
1951
 
Rezygnuje - z braku zainteresowań - z nauki w Technikum Górnictwa Rud i podejmuje naukę w Niższej Szkole Muzycznej w klasie fortepianu Wacławy Sakowicz.
 
1953
 
21 lutego zdobywa III miejsce na konkursie gam dla uczniów PSM I stopnia sekcji fortepianu. 18 grudnia otrzymuje IV miejsce na szkolnym Konkursie Bachowskim.
 
1954
 
Otrzymuje świadectwo ukończenia Niższej Szkoły Muzycznej i rozpoczyna naukę                       w Państwowej Średniej Szkole Muzycznej. 9 marca bierze udział w Popisie Uczniów PSM              i PŚSM, na którym wykonuje Fantazję d - moll W. A. Mozarta.
 
1955
 
Rozpoczyna naukę w Liceum Ogólnokształcącym dla Pracujących. Podejmuje pracę                    w Społecznym Ognisku Muzycznym jako nauczyciel gry na fortepianie.
 
 
1957
 
Powstają pierwsze kompozycje: pieśni na głos i fortepian Jesień wspomnienia tka młodości do słów L. Staffa i Jakżesz ja się uspokoję do słów S. Wyspiańskiego.
 
1958
 
Podejmuje pracę jako korepetytor i akompaniator męskiego chóru ?Pochodnia?. Powstaje utwór Z preludiów na głos i fortepian do słów K. Przerwy - Tetmajera. 21 marca na popisie uczniów PSM I i II stopnia wykonuje Preludium i fugę c - moll  J. S. Bacha.
 
1959
 
4 maja zdaje egzaminy maturalne, a 8 czerwca otrzymuje Świadectwo dojrzałości Liceum Ogólnokształcącym dla Pracujących.
 
1960
 
Powstaje pieśń Smutną jest dusza moja do słów K. Przerwy - Tetmajera. 3 czerwca                  na Koncercie Dyplomantów PŚSM z towarzyszeniem Państwowej Orkiestry Symfonicznej            w Częstochowie pod dyrekcją Czesława Orsztynowicza wykonuje I i II część Koncertu d - moll J. S. Bacha. 18 czerwca otrzymuje Dyplom ukończenia Państwowej Średniej Szkoły Muzycznej. Rozpoczyna studia kompozytorskie w PWSM w Warszawie w klasie T. Szeligowskiego.
 
1962
 
Powstaje Toccata na fortepian i Trzy pieśni na sopran i fortepian do słów J. Przybosia.
 
1963
 
Po śmierci Tadeusza Szeligowskiego zostaje przeniesiony do klasy Tadeusza Paciorkiewicza. 15 lutego zostaje przyjęty do Koła Młodych ZKP. 3 sierpnia w Gorlicach bierze ślub z Marią Heleną Patrzyk. Powstają m. in.: Kaprys na skrzypce i fortepian, dwie Sonatiny                      na fortepian, Cztery minatury na klarnet i fortepian. Odbywają się prawykonania Czterech minatur i Trzech pieśni.
 
1964
 
Komponuje Concertino na fortepian i orkiestrę. Podejmuje pracę jako instruktor muzyczny w Młodzieżowym Domu Kultury w Warszawie, a następnie jako instruktor estradowy w chórze ?Surma? w Warszawie.
 
1965
 
Rezygnuje z pracy w ?Surmie? z uwagi na przygotowania do pracy dyplomowej. Powstaje Nazywam Ciebie Morze na chór mieszany a cappella, za które 23 lutego otrzymuje                    I nagrodę na konkursie kompozytorskim o tematyce Ziemi Koszalińskiej.  Otrzymuje dyplom ukończenia studiów, a jako pracę dyplomową przedstawia De Morte Boleslaui Carmina           na baryton, głos recytujący, chór mieszany i orkiestrę do tekstów z Kroniki Polskiej Galla Anonima.
 
1966
 
Powstają Pieśni Księżyca na mezzosopran, głos recytujący i 9 instrumentów do słów                     F. Garcia Lorki. 11 listopada we Wrocławiu na V Wrocławskim Festiwalu Polskiej Muzyki Współczesnej odbywa się prawykonanie De Morte Boleslaui Carmina. Otrzymuje stypendium rządu francuskiego na roczne studia w Paryżu, gdzie od 21 listopada 1966 do 30 czerwca 1967 kształci się pod kierunkiem Nadii Boulanger w zakresie kompozycji oraz analizy i interpretacji muzycznej, a także w Alliance Francaise nad pogłębieniem znajomości języka i literatury francuskiej. W Paryżu powstają: Catulli Carmina na chór mieszany i Trois fragments poetiques d?apres Pontus de Tyard na mezzosopran i flet.
 
1967
 
Powrót do Częstochowy. Podejmuje pracę w miejscowej Szkole Muzycznej, a jednocześnie dojeżdża przez rok do Warszawy, gdzie w PWSM prowadzi ćwiczenia z harmonii.                 16 listopada zostaje przemianowany z Koła Młodych ZKP na członka kandydata ZKP. Powstaje Utwór na kwartet smyczkowy.
 
1968
 
Podejmuje współpracę z ?Życiem Częstochowy? jako recenzent koncertów odbywających się w Filharmonii Częstochowskiej. Jednocześnie rozpoczyna współpracę z Filharmonią jako autor komentarzy do programów koncertowych i prelegent. Komponuje Musica per quattro gruppi d?archi, za którą otrzymuje wyróżnienie na XI Konkursie Młodych Kompozytorów. Rezygnuje z pracy w PWSM w Warszawie.
 
1969
 
13 lutego podczas VII Wrocławskiego Festiwalu Polskiej Muzyki Współczesnej zostają prawykonane Pieśni Księżyca. Powstają m. in.: Mazowsze na chór męski a cappela, za które otrzymuje II nagrodę na konkursie kompozytorskim w Poznaniu; Pieśń o żołnierzeach z Westerplatte na chór mieszany a cappella, Tryptyk ludowy na chór mieszany a cappella, Trois episodes funebres na sopran i orkiestrę, Freski wrocławskie  na baryton, głos recytujący, chór mieszany i orkiestrę i Oda na Gdańsk na klarnet solo, baryton, głos recytujący, chór mieszany i orkiestrę.
 
1970
 
10 stycznia otrzymuje wyróżnienie za Pieśń o żołnierzech z Westerpllatte,                               na ogólnopolskim konkursie kompozytorskim na utwór o tematyce gdańskiej. 20 marca               w Filharmonii Częstochowskiej zostaje prawykonane Concertino. 23 lipca otrzymuje wyróżnienie za ?Freski Wrocławskie?. Powstają Confessioni per orchestra.
 
1971
 
Podejmuje współpracę z częstochowskim Teatrem im. A. Mickiewicza: 4 lutego odbywa się premiera Wszystko dobre co się dobrze kończy W. Szekspira z jego muzyką. Zostaje przyjęty do Stowarzyszenia ?ZAiKS?. W kwietniu jedzie z grupą kompozytorów warszawskich do Leningradu, gdzie 26 kwietnia podczas VII Leningradzkiej Wiosny Muzycznej odbywa się prawykonanie Utworu na kwartet smyczkowy. 10 września obejmuje stanowisko dyrektora Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia w Częstochowie. Powstaje m. in. Musica da camera na małą orkiestrę symfoniczną.
 
1972
 
22 lutego podczas IX Wrocławskiego Festiwalu Polskiej Muzyki Współczesnej zostaje prawykonana Musica per archi.
 
1973
 
Dokonuje nowej redakcji Concertina dla celów dydaktycznych, które w nowej wersji otrzymuje wyróżnienie na Ogólnopolskim Konkursie Kompozytorskim na pedagogiczny utwór na fortepian i orkiestrę. 25 maja w Filharmonii Częstochowskiej odbywa się Koncert Kompozytorski Wojciecha Łukaszewskiego, na którym wykonane zostają: Pieśni Księżyca, Utwór na kwartet smyczkowy, Concertino nr I i Confessioni (prawykonanie). W dniach 4 - 11 październikia bierze udział w Festiwalu Bratislavkie Hudobne Slavnosti jako delegat ZKP. Na zamówienie Cechu Rzemiosł Różnych komponuje Kurant do zegara na wieży Ratusza Miejskiego w Częstochowie.
 
1974
 
Wykonania Utwóru na kwartet smyczkowy: 8 stycznia w Rydze, 29 marca na XIV Poznańskiej Wiośnie Muzycznej. 26 maja w Jeleniej Górze podczas Ogólnopolskiego Przeglądu Uczniów Sekcji Fortepianu Społecznych Ognisk Muzycznych zostaje prawykonane Concertino nr II. W czerwcu zostaje przekwalifikowany z członka - kandydata na członka nadzwyczajnego ZKP. W tym samym miesiącu od Urzędu Miejskiego otrzymuje dyplom uznania za ofiarną pracę i osiągnięcia w rozwoju PSM I i II stopnia w Częstochowie. 7 września - teatralna premiera kolejnej sztuki z muzyką Łukaszewskiego - Miłość i próżność K. Godebskiego. W grudniu otrzymuje Nagrodę Kuratora Okręgu Szkolnego Katowickiego  za wybitne osiągnięcia w pracy dydaktycznej i wychowawczej.
 
1975
 
Powstają: Epizody na orkiestrę, Eguale - pierwsza część kwartetu puzonowego i pieśni, m.in. Trzy pieśni na sopran i fortepian do słów E. Cichli - Czarniawskiej, których prawykonanie odbyło się w maju 1975 w Filharmonii Częstochowskiej. 19 maja - teatralna premiera Wiernej rzeki S. Żeromskiego. 22 września w Warszawie na Koncercie Kompozytorów Warszawskich zostaje prawykonane Eguale. 11 października zostaje odznaczony srebrną odznaką za zasługi w rozwoju Społecznych Ognisk Artystycznych województwa katowickiego. W listopadzie wyjeżdża na dwa tygodnie do Londynu, gdzie prowadzi wykłady na temat polskiej muzyki współczesnej. 12 grudnia w Filharmonii Częstochowskiej zostaje prawykonana Musica da camera.
 
1976
 
Zostaje viceprezesem Częstochowskiego Towarzystwa Muzycznego, utworzonego                       w kwietniu. Powstają: Chorał - II część kwartetu puzonowego, Suita w dawnym stylu na kwintet dęty, pisana w ramach stypendium Ministra Kultury i Sztuki. Agencja Autorska wydaje partyrurę Utworu na kwartet smyczkowy. 26 listopada podczas XI festiwalu Jeunesses Musicales w Częstochowie, zostaje wykonane Quartetto per tromboni i Trzy pieśni na sopran i fortepian do słów E. Cichli Czarniawskiej.
 
1977
 
14 stycznia premiera Czarodziejskich okularów Z. Niemczynowskiego. 6 maja                        w Filharmonii Częstochowskiej - prawykonanie Epizodów. 3 czerwca na koncercie symfonicznym Estrada dla Młodych zostaje wykonane Concertino nr II. Ponadto liczne wykonania Czterech Miniatur na dwa flety i klarnet (Opole, Częstochowa, Łódź), Suity w dawnym stylu, Trzech pieśni na sopran i fortepian i Confessioni. Powstają m. in.: Wariacje na fortepian i Siedem piosenek dla dzieci na głos i fortepian. 20 maja otrzymuje odznakę Zasłużony Działacz Kultury. 1 lipca zostaje odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. 22 lipca otrzymuje Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki II stopnia za twórczość kompozytorską. Z końcem roku pojawiają się pierwsze onjawy choroby.
 
1978
 
Powstają ostatnie utwory: Preludium na akordeon i Litania do Madonny Treblińskiej              na mezzosopran, chór mieszany, dzwony, dwie trąbki i organy. 13 stycznia umiera ojciec kompozytora Antoni Łukaszewski. 25 lutego podczas XII Festiwalu Polskiej Muzyki Współczesnej wykonane zostają Epizody. 27 lutego w Warszawie na Koncercie Kameralnym Utworów Współczesnych Kompozytorów Warszawskich wykonana zostaje Suita w dawnym stylu. Z powodu złego stanu zdrowia poddaje się leczeniu opracyjnemu w Warszawie. 13 kwietnia 1978 Wojciech Łukaszewski zmarł w 42 roku życia. 16 kwietnia odbyły się uroczystości pogrzebowe w kościele Podwyższenia Krzyża Świętego i na cmentarzu Kule w Częstochowie.